DEREŃ JADALNY (CORNUS MAS L.)
ROŚLINA
Dereń jadalny (Cornus mas) jest starą rośliną owocową wykorzystywaną w uprawie od stuleci. W Polskich ogrodach uprawiany jest od około 400 lat. Najczęściej występuje w postaci krzewu lub małego, niskopiennego drzewa o szerokiej koronie. Dereń zaliczany jest do roślin wolnorosnących i długowiecznych, gdyż może dożyć nawet do 300 lat. Zakwita przed pojawieniem się liści tysiącami drobnych żółtych kwiatków, które stanowią cenny pożytek pszczeli. Chociaż owoce siewek i odmian derenia dojrzewają w różnym czasie, to okres kwitnienia jest u wszystkich jednakowy i wszystkie zapylają się też wzajemnie. Dereń jadalny nie rośnie szybko, jednak po kilkunastu/kilkudziesięciu latach staje się, w zależności od odmiany, dość sporym krzewem, osiągając przeciętnie wysokość ok. 5m. Formy szczepione dorastają najczęściej do 2-3 metrów wysokości i podobnej szerokości.
WYMAGANIA
Krzewy derenia jadalnego nie mają specjalnych wymagań i są wysoce mrozoodporne. Rosną i owocują na glebach średnio żyznych (lessowych, piaszczysto gliniastych), zasobnych w wapń. Najbardziej odpowiada im gleba gliniasta o odczynie lekko zasadowym (pH 7-7,5) oraz stanowisko słoneczne do półcienistego. Zdecydowanie gorzej rosną na glebach kwaśnych, wymagają wtedy nawożenia organicznego, wapnowania. Najodpowiedniejszym dla dereni nawozem jest przekompostowany obornik owczy bądź koński. Ja z powodzeniem stosuję przefermentowaną rozcieńczoną gnojówkę z kurzaka (duża zawartość wapna). Ponadto, jeśli wymaga tego sytuacja, w celu podniesienia ph gleby podsypuję krzewy kredą nawozową (węglan wapnia) lub przekompostowanym popiołem z kominka (uwaga bardzo wysokie ph – stosować małe dawki).
W przeciwieństwie do innych roślin sadowniczych derenie nie wymagają praktycznie żadnych zabiegów pielęgnacyjnych jak opryski czy przycinanie, a raz posadzona roślina będzie owocować przez wiele dziesiątek lat bez objawów przemienności. Derenia można prowadzić zarówno jako typowy, nisko rozgałęziony krzew, jak i w formie drzewiastej, z jednym pniem, podkrzesując go jednak nie wyżej niż ok. 1,5m. Przy wczesnym cięciu dereń mocno "płacze" z ran. Najlepszym okresem na cięcie jest dlatego późne lato (przełom sierpnia i września) - roślina nie wydziela już soków, ale ma jeszcze czas na zasklepienie ran przed jesienią.
W celu podniesienia plenności zalecane jest sadzenie obok siebie przynajmniej dwóch różnych odmian derenia jadalnego. Każda z odmian, a także siewki mogą służyć jako zapylacz dla wszystkich pozostałych. Aby rośliny mogły się skutecznie wzajemnie zapylić odległość między nimi nie powinna przekraczać 20m.
OWOCE
Błyszczące, o barwie od głębokiej czerwieni, poprzez ciemnowiśniową do prawie czarnej. W uprawie występują też odmiany o żółtych owocach. Owoce derenia są kulistawymi lub elipsoidalnymi pestkowcami o przeciętnej o długości 1,5‒2 cm i masie 1,6‒2,6 g. Jednakże są też i odmiany wielkoowocowe, których masa dochodzi nawet do 9 g.
Owoce derenia u form dzikich mają ciemnoczerwony kolor, owalny kształt i długość ok. 2cm. Dojrzewają nierównomiernie późnym latem i sukcesywnie opadają z krzewów. Samoistne opadanie owoców jest cechą charakterystyczną prawie wszystkich siewek oraz większości odmian derenia. Zbiory najlepiej przeprowadzać poprzez rozłożenie siatki pod krzewami, gdyż w pełni dojrzałe są tylko te owoce, które same opadły. Owoce są zasobne w cenne składniki odżywcze: witaminę C, pektynę, barwniki antocyjanowe, kwasy organiczne, polifenole oraz przeciwutleniacze. Należy pamiętać, że intensywność wybarwienia owoców derenia zależy od stężenia barwników antocyjanowych, co jednak w żaden sposób nie przekłada się na smak. Zdarzają się siewki o owocach prawie czarnych i jednocześnie dość kwaskowatych. Duży wpływ na smak owoców ma za to stosunek ekstraktu do kwasowości. Im jest on wyższy, tym bardziej owoce nadają się do bezpośredniego spożycia. Owoce większości odmian posiadają uniwersalne możliwości wykorzystania.
Odmiany derenia jadalnego posiadają ponadto różne terminy dojrzewania, dzięki czemu można wydłużyć okres zbioru owoców do prawie trzech miesięcy (sierpień-październik).
W moim ogrodzie mam odmianę Szafer jedną z najciemniejszych i najsłodszych polskich odmian, oraz odmiany ukraińskie Nikołka (owoce prawie czarne), Ekzoticznyj, Jantarnyj - odmiana żółtoowocowa.
ZASTOSOWANIE
Oprócz doskonałej dereniówki, z owoców można wyrabiać dżemy (najlepiej jako dodatek do innych owoców), kompoty, konfitury a nawet, poprzez kiszenie uzyskać, coś w stylu oliwek w zalewie.
Zainteresowanych dereniem jadalnym odsyłam na stronę
http://bolestraszyce.com.pl/?s=dere%C5% ... submit.y=0